Je kent het vast wel: in de klas wordt er gelachen om een grap die langzaam gemeen wordt en je vraagt je af of je iets moet zeggen. Spijt! van Carry Slee raakt precies dat gevoel. In dit artikel neem ik je mee door de kern van het verhaal, de belangrijkste thema’s en personages, en waarom dit boek nog steeds zo veel losmaakt. Ook deel ik praktische tips om er thuis of in de klas over te praten en kijk ik kort naar de verfilming en bekroningen. Zo weet je precies of Spijt! bij jou of je leerlingen past.
Waar gaat Spijt! over?
Spijt! vertelt het verhaal van David, een jongen die ziet hoe klasgenoot Jochem dag in dag uit het doelwit is van pesterijen. David doet niet mee, maar hij zegt ook niet duidelijk dat het moet stoppen. Die worsteling tussen willen helpen en bang zijn voor de reacties van anderen vormt de kern van het boek. De sfeer in de klas kantelt langzaam van onschuldige grapjes naar hardvochtig gedrag en dat heeft vergaande gevolgen. Zonder de clou weg te geven kun je zeggen dat Spijt! laat zien hoe stiltes en wegkijken net zo schadelijk kunnen zijn als pesten zelf.
Thema’s die binnenkomen
Het centrale thema is pesten, maar de kracht van het boek zit in de vragen die het oproept over verantwoordelijkheid, groepsdruk en schuld. Wie ben je als je niets zegt terwijl je ziet dat iemand wordt gekwetst? Hoe kun je als omstander het verschil maken zonder jezelf te verliezen? Als docent heb ik gemerkt dat gesprekken over Spijt! vaak leiden tot eerlijke reflecties: leerlingen herkennen zichzelf in David, Jochem of in de groep eromheen, en zien dat kleine keuzes grote impact kunnen hebben.
Personages die je bijblijven
David is de verteller en de spiegel voor de lezer. Jochem is kwetsbaar, maar ook menselijk en soms lichtvoetig, wat de pijn groter maakt. Vera en Nienke laten zien dat steun uit onverwachte hoek kan komen. De pesters zijn geen karikaturen: ze laten juist zien hoe gemakkelijk hardheid normaliseert als niemand ingrijpt. Die gelaagdheid zorgt ervoor dat je niet alleen weet wat er gebeurt, maar vooral voelt wat het met iedereen doet.
Voor wie is Spijt! geschikt?
Spijt! is zeer geschikt voor lezers vanaf ongeveer 12 jaar en wordt veel gebruikt in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Het taalniveau is toegankelijk, de thematiek is volwassen en respectvol uitgewerkt. Juist die combinatie maakt het boek een sterke keus voor boekbesprekingen, groepsgesprekken en mentorlessen. Zoek je verwante titels om het gesprek te verbreden, kijk dan eens naar Blauwe plekken, eveneens een indringend jeugdboek over kwetsbare thema’s.
In de klas: bespreken zonder beleren
Vragen die werken
Wat had jij gedaan als je David was geweest en waarom? Wanneer voelt een grap niet meer veilig? Wie kan je inschakelen als het fout gaat? Door te praten over concrete situaties uit het boek komen leerlingen met voorbeelden uit hun eigen omgeving, en ontstaat vanzelf ruimte voor afspraken in de klas.
Kleine opdrachten, groot effect
Laat leerlingen een korte brief schrijven aan hun jongere zelf met advies over opkomen voor anderen. Of laat ze scènes herschrijven vanuit het perspectief van een omstander. Zulke opdrachten maken empathie tastbaar en zetten aan tot handelen in het echte leven.
Verfilming en impact
De boekverfilming uit 2013 maakte het verhaal voor een nieuw publiek zichtbaar en bevestigde de actualiteit van het onderwerp. De film is een goede aanvulling op het lezen: in de klas kun je fragmenten vergelijken met de hoofdstukken en bespreken wat beeld toevoegt aan tekst. Wie interesse heeft in verfilmde verhalen kan ook eens kijken naar Sonny Boy voor een andere invalshoek op geschiedenis en menselijkheid.
Feiten en weetjes
Spijt! werd geschreven door Carry Slee en verscheen in 1996 bij Van Holkema & Warendorf. Het boek kreeg brede waardering van jonge lezers en werd in 1998 bekroond met de Prijs van de Jonge Jury. Met ongeveer 144 pagina’s is het vlot te lezen, maar de vragen die het oproept blijven nog lang hangen.
Conclusie
Spijt! is meer dan een boek over pesten. Het is een spiegel die laat zien hoe kleine momenten van moed het verschil kunnen maken. Door de herkenbare stijl, sterke personages en blijvende actualiteit is het een waardevolle keuze voor jonge lezers, ouders en docenten. Lees het, praat erover en gebruik het als startpunt om jouw klas of vriendengroep veiliger te maken.
Wat is het centrale onderwerp van Spijt! en waarom raakt het zoveel lezers?
Spijt! draait om pesten en de rol van omstanders. Het raakt lezers omdat het laat zien hoe stiltes, twijfels en kleine keuzes grote gevolgen kunnen hebben. De personages zijn herkenbaar en zetten aan tot reflectie op eigen gedrag, thuis en in de klas. Dat maakt het verhaal tijdloos en urgent.
Voor welke leeftijd is Spijt! het meest geschikt?
Het boek is vooral geschikt voor lezers vanaf circa 12 jaar, met name in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. De taal is toegankelijk en de thematiek is serieus. Het werkt goed voor boekverslagen, mentorlessen en gesprekken over sociale veiligheid, verantwoordelijkheid en grenzen stellen.
Wat maakt Spijt! waardevol voor gebruik in de klas?
Spijt! biedt herkenbare situaties en morele dilemma’s die tot open gesprekken leiden. Docenten kunnen met gerichte vragen en korte schrijfopdrachten empathie versterken en concrete afspraken in de klas maken. Het boek nodigt uit om wegkijken te doorbreken en samen te onderzoeken wat veilig en respectvol gedrag is.
Is er een verfilming van Spijt! en voegt die iets toe?
Ja, het verhaal is verfilmd in 2013. De film laat emoties en dynamiek in de klas visueel sterk zien. In onderwijscontext werkt een combinatie van lezen en kijken goed: leerlingen vergelijken scènes, bespreken verschillen tussen boek en film en ervaren wat beeld toevoegt aan de beleving.
Waarom is Spijt! nog steeds actueel?
Omdat pesten, groepsdruk en online dynamiek ook vandaag spelen. Spijt! geeft taal aan gevoelens van twijfel en schuld en laat zien hoe je als omstander wél kunt handelen. Daardoor sluit het boek aan bij actuele gesprekken over sociale veiligheid, zowel op school als daarbuiten.